Gebouwen en monumenten
Inhoud
- 1 Oude Pekela
- 1.1 Watertoren
- 1.2 St. Willibrorduskerk
- 1.3 Koren- en pelmolen De Onrust
- 1.4 Kerk Ned. Herv. gemeente
- 1.5 Pastorie Ned. herv. gemeente
- 1.6 Tolhuis W.H. Bosgrastraat 115
- 1.7 Strokartonfabriek "Aastroom"
- 1.8 Strokartonfabriek "Free & Co."
- 1.9 Strokartonfabriek "Union"
- 1.10 Strokartonfabriek "Britannia"
- 1.11 Strokartonfabriek "Erica"
- 1.12 Strokartonfabriek "Albion"
- 1.13 Strokartonfabriek "Ceres"
- 1.14 Strokartonfabriek "De Kroon"
- 1.15 Houthandel J.J. Koerts
- 1.16 Aardappelmeelfabriek "De Eersteling"
- 1.17 Aardappelmeelfabriek "Orania"
- 1.18 Zwalve (Machinefabriek en Trailerbouw)
- 2 Nieuwe Pekela
- 3 Boven Pekela
Oude Pekela
Watertoren
De watertoren in Oude Pekela is ontworpen door architect H.F. Mertens en is gebouwd in 1938. De watertoren heeft een hoogte van 48 meter en één waterreservoir van 1000 m³.
De toren staat aan de noordzijde van de Winschoterweg. De toren is gebouwd, omdat het pompstation in Onnen niet altijd de benodigde druk kon leveren. De watertoren is nog altijd in gebruik.
De nieuwe watertoren te Oude Pekela is op 25 juni 1938 officieel in gebruik genomen. Meer dan een jaar heeft het geduurd eer het gebouw gereed was. Reeds vanaf april 1937 is er aan de toren gewerkt. In juli 1937 werd zogenaamd de eerste steen gelegd door de echtgenote van de directeur van de Waterleidingmaatschappij. Maar toen was men reeds 30 meter boven de grond bezig met het storten van de betonnen steunders. Er werd aan beton en bewapeningsijzer resp. 1.200 m3 en 160.000 kg gebruikt en bovendien nog 500.000 stenen.
St. Willibrorduskerk
De uit 1896 daterende r.k. Sint Willibrorduskerk uit Oude Pekela, alsmede de pastorie en het hekwerk rond deze beide percelen, zijn in 1989 door het rijk definitief op de monumentenlijst geplaatst.
Koren- en pelmolen De Onrust
Koren-en pelmolen te Oude Pekela. Zie voor een uitvoerige beschrijving http://web.inter.nl.net/hcc/B.Poppen/onrust.htm.
Kerk Ned. Herv. gemeente
Pastorie Ned. herv. gemeente
U wordt doorverwezen naar Wikipedia; klik [hier].
Tolhuis W.H. Bosgrastraat 115
In Oude Pekela staat nog een oud tolhuis, daterend uit 1864. Het huis staat aan de W.H. Bosgrastraat 115. In 2003 is het pand gedeeltelijk door brand verwoest, maar bij de herbouw is de authentieke voorgevel bespaard gebleven (met dank aan Sietzo Boerema).
Strokartonfabriek "Aastroom"
Voor de omschrijving van dit lemma wordt verwezen naar de internetencyclopedie Wikipedia, klik hier.
Strokartonfabriek "Free & Co."
Voor de omschrijving van dit lemma wordt verwezen naar de internetencyclopedie Wikipedia, klik hier.
Strokartonfabriek "Union"
Voor de omschrijving van dit lemma wordt verwezen naar de internetencyclopedie Wikipedia, klik hier.
Strokartonfabriek "Britannia"
Voor de omschrijving van dit lemma wordt verwezen naar de internetencyclopedie Wikipedia, klik hier.
Strokartonfabriek "Erica"
Voor de omschrijving van dit lemma wordt verwezen naar de internetencyclopedie Wikipedia, klik hier.
Strokartonfabriek "Albion"
Voor de omschrijving van dit lemma wordt verwezen naar de internetencyclopedie Wikipedia, klik hier.
Strokartonfabriek "Ceres"
Voor de omschrijving van dit lemma wordt verwezen naar de internetencyclopedie Wikipedia, klik hier.
Strokartonfabriek "De Kroon"
Voor de omschrijving van dit lemma wordt verwezen naar de internetencyclopedie Wikipedia, klik Kroon_(strokartonfabriek) hier.
Houthandel J.J. Koerts
Aardappelmeelfabriek "De Eersteling"
Voor de omschrijving van dit lemma wordt verwezen naar de internetencyclopedie Wikipedia, klik hier.
Aardappelmeelfabriek "Orania"
Voor de omschrijving van dit lemma wordt verwezen naar de internetencyclopedie Wikipedia, klik hier.
Zwalve (Machinefabriek en Trailerbouw)
De naamloze vennootschap "N.V. Machinebouw en Constructiewerkplaats W.J. Zwalve" was een voormalige onderneming in Oude Pekela.
Aan het eind van de 19e eeuw bezat de meester smid Edzard Zwalve uit Oude Pekela, behalve een grofsmederij, ook een scheepswerf. Geen grote werf overigens waar schepen voor de zeevaart werden gebouwd, maar kleinere schepen zoals trekschuiten en bolschepen, bestemd voor uitsluitend de binnenvaart. En ook niet geregeld, maar af en toe. Zo liep op 21 april 1881 voor rekening van A. de Wit uit Veendam een ijzeren trekschuit van de werf, bestemd voor de dienst Wildervank-Veendam-Groningen vice versa. Soliede werk overigens waardoor Zwalve onmiddellijk weer opdracht kreeg een dito schuit te leveren aan G. Bieze om te voorzien in de dienst Meeden-Muntendam-Groningen vice versa. Pas zo’n 40 jaar later, in 1929, Edzard Zwalve was inmiddels overleden en opgevolgd door zijn zoon Willem Jans Zwalve, lezen we in de Winschoter Courant dat met goed gevolg een ijzeren bolschip, groot 45 ton, bij Zwalve, de smederij werd in dat jaar aangeduid met “constructiewerkplaats”, te water liep voor rekening van L.H. Fokkens te Zuidwending en op 26 juni 1930 een dito schip van 50 ton voor rekening van de kapitein G. Dijkstra uit Oude Pekela.
Onder leiding van Willem Jans Zwalve werden in 1913 de bovenbouw van de brug over het Pekelderdiep ter hoogte en voor rekening van de strokartonfabriek “Britannia” en in 1928 de geheel van ijzer bestaande overkapte stroloods van deze fabriek - lang 80 en breed 27 meter - gebouwd.
In 1934 werd Willem Jans Zwalve - inmiddels van smid opgeklommen tot fabrikant - benoemd tot bestuurslid van de Vereniging voor Handel, Industrie en Plaatselijke belangen in Oude Pekela. Niet voor lang overigens, want al in 1936 overleed hij in het Diaconessenhuis te Groningen op 57-jarige leeftijd.
Het familiebedrijf van Zwalve werd voorgezet door zijn zonen Edzard Jan en Albert Zwalve. Zijn derde zoon, Hendrik Riemer Zwalve was in 1936 nog te jong om handelsbevoegd te zijn maar voegde zich later bij het tweetal. De onderneming, tot dan toe bekend om zijn trailer- en bruggenbouw, voegde in 1949 een nieuwe industrie toe aan haar bedrijf, namelijk het vervaardigen van driewielige motorcarriers. In 1950 werd door Zwalve de nieuwe Doorsneebrug te Nieuwe Pekela, tezamen met het aannemingsbedrijf Meijering en Benus uit Stadskanaal gebouwd.
In 1952 werd het familiebedrijf officieel omgezet in de naamloze vennootschap: “N.V. Machinefabriek en Constructiewerkplaats W.J. Zwalve”, gevestigd te Oude Pekela. De zaken verliepen aanvankelijk voorspoedig. Al spoedig werd een afdeling “trailerbouw” aan het bedrijf toegevoegd. Het aantal Zwalve-trailers dat in Oude Pekela gebouwd werd, bedroeg omstreeks 1970 ongeveer 1.200 wagens. Maar in 1971 stagneerde de opdracht tot bouwen van trailers. Zes jeugdige werknemers van de afdeling “trailerbouw” werden daardoor ontslagen. De afdeling zelf bleef bestaan en 20 mensen bleven aan het werk, voornamelijk voor het onderhoud van het trailerpark.
In 1976 - de perspectieven van “Zwalve” waren beter dan ooit - dreigde de rijksoverheid de onderneming met ondergang door geen financiële steun meer te verlenen, steun waarvan de onderneming, evenals vele andere bedrijven, afhankelijk was. De onderneming was ondertussen overgegaan tot de productie van in hoofdzaak luchtveringssystemen voor trailers. Een bedrijfsonderdeel waarop inmiddels patent was aangevraagd en verkregen. “Zwalve” was inmiddels samengegaan met het bedrijf “Theak” en gezamenlijk probeerden ze het hoofd boven water te houden. Echter zonder succes. Op 23 januari 1981 werd de Machine- en Trailerfabriek “Theak-Zwalve” "B.V., zoals de onderneming toen heette, door de Groninger rechtbank failliet verklaard. Bij het bedrijf werkten toen nog 50 mannen, aan wie allen ontslag werd aangezegd. Op 24 april van dat jaar werd de veiling gehouden van de inboedel van de failliet verklaarde onderneming uit Oude Pekela.
Op 21 februari 1993 overleed in Oude Pekela de oud-directeur van het voormalig bedrijf, Edzard Jan Zwalve.
Bron
- D. Kuil: Kroniek van Pekela, (1558) 1599-1999, Ten Boer, 1999.
